شهاب شهسواری در روزنامه اعتماد نوشت: همزمان با ورود سفیر جدید روسیه، آناتولی آنتونف، به ایالات متحده، وزارت خارجه امریکا اعلام کرده است که سه کنسولگری روسیه در ایالت‌های امریکا باید ظرف دو روز تعطیل شوند.
ضرب‌الاجل تعطیلی این دفاتر دیپلماتیک، درست با فرصت مسکو به واشنگتن برای فراخواندن ٧٥٥ دیپلمات روس تا روز یک سپتامبر (جمعه) همزمان بود و عملا انتقام دیپلماتیک دولت امریکا از تصمیم دولت روسیه محسوب می‌شد.
بیش از یک ماه پیش، روز دوشنبه ١١ مرداد دونالد ترامپ با امضای مصوبه «مبارزه با دشمنان امریکا از طریق تحریم» که چهار روز قبل از آن توسط کنگره تصویب شده‌بود، پا در راهی گذاشت که همه پل‌هایش برای بهبود روابط با مسکو را تخریب می‌کرد.
کنگره امریکا طرحی را تصویب کرده‌بود که بر اساس آن تحریم‌های تازه‌ای علیه روسیه، به دلیل دخالت در انتخابات امریکا و ایجاد بی‌ثباتی در کشورهای همسایه، علیه کره شمالی، به دلیل ادامه برنامه هسته‌ای و موشکی و علیه ایران، به بهانه بی‌ثبات کردن منطقه و نقض حقوق بشر، وضع می‌کرد. در این مصوبه برای نخستین بار اختیار رییس‌جمهور برای توقف اجرای بخش‌هایی از تحریم‌ها از او گرفته‌شده‌بود.
روسیه در واکنش به این تحریم‌ها به وزارت خارجه امریکا اعلام کرد که باید از تعداد دیپلمات‌های امریکایی در خاک روسیه ٧٥٥ نفر را به امریکا بازگرداند. واشنگتن و روسیه با وجود تمام درگیری‌ها، حتی در اوج جنگ سرد نیز بزرگ‌ترین ماموریت‌های دیپلماتیک خارجی را در خاک یکدیگر داشتند.
تصمیم پوتین برای اخراج بیش از ٧٠٠ دیپلمات سفارت امریکا، با یک ماه تاخیر با واکنش دولت ایالات متحده امریکا روبه‌رو شد. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا پنجشنبه شب دستور داد تا ٣ دفتر نمایندگی دیپلماتیک روسیه، از جمله کنسولگری روسیه در سان‌فرانسیسکو و دفاتری در ایالت‌های واشنگتن و نیویورک تعطیل شوند.
تلاش نافرجام ترامپ برای بهبود روابط
ترامپ از نخستین روزهای تبلیغات انتخاباتی‌اش همواره تاکید می‌کرد که مسکو و واشنگتن می‌توانند رابطه بهتری با هم داشته‌باشند، اما هیچ کس دیگر در واشنگتن با این ادعای ترامپ موافق نبود تا جایی که مخالفانش او را متهم کردند که با استفاده از نفوذ روسیه در واشنگتن به قدرت رسیده است.
ترامپ در واشنگتن، در منگنه‌ای قرار گرفته است که از یک سو هدفش را بهبود روابط با روسیه اعلام می‌کند و از سوی دیگر هر اقدامش به عنوان امتیاز دادن به مسکو و وابستگی به پوتین تفسیر می‌شود.
ترامپ و پوتین تاکنون یک دیدار خصوصی در حاشیه اجلاس گروه ٢٠ در آلمان داشتند که حتی این دیدار سران دو ابرقدرت پیشین جنگ سرد نیز باعث جنجال‌هایی در امریکا شد، چرا که ترامپ تصمیم گرفت بعد از یک دیدار رسمی در حاشیه اجلاس، دقایقی را بدون حضور هیچ فرد دیگر، جز مترجم شخصی ولادیمیر پوتین با او صحبت کند.
دیدار تیرماه سال جاری میان ترامپ و پوتین بعد از مدت‌ها گمانه‌زنی در مورد احتمال دیدار رسمی دو طرف انجام شد، اما بر خلاف انتظار نتایج عملی زیادی نداشت و نهایتا به تصویب تحریم‌ها از سوی امریکا و اخراج دیپلمات‌های امریکا از روسیه منجر شد.
سابقه تاریخی اخراج دیپلمات‌های روسیه و امریکا
درگیری‌های اخیر دیپلماتیک میان واشنگتن و مسکو، بر خلاف میل رهبران دو کشور در سه دهه گذشته بی‌سابقه است. سال ١٩٨٦ آخرین باری بود که رونالد ریگان، رییس‌جمهور وقت امریکا تصمیم گرفت تا تعداد زیادی از دیپلمات‌های روس را از واشنگتن اخراج کند.
دولت روسیه چند روز پیش از آن در مهر ماه ١٣٦٥ به سفارت امریکا در مسکو اعلام کرده‌بود که دیگر حق ندارد از کارمندان محلی با تابعیت روس در هیچ مقامی استفاده کند، دستوری که باعث اخراج صدها کارمند محلی روس از دفاتر دیپلماتیک امریکا شد. در برابر دولت ریگان دستور داد تا دولت روسیه تعداد دیپلمات‌های خود در امریکا را در عرض دو سال به کمتر از ١٠٠ دیپلمات برساند.
به سرعت سقف تحمل دیپلمات‌های امریکایی و روسی در خاک یکدیگر به ٣٢٠ نفر رسید، رقمی که نسبت به بیش از هزار دیپلمات در هر سفارت پیش از آن بسیار پایین‌تر بود. بعد از ٣١ سال، دوباره واشنگتن و مسکو در مسیر کاهش تعداد دیپلمات‌های خود قرار گرفته‌اند.
هر چند رهبران دو کشور از شرایط موجود اظهار نارضایتی می‌کنند و هنوز امیدوار هستند تا راه‌هایی برای بهبود روابط دو جانبه پیدا کنند، اما دولت ترامپ در واشنگتن از سوی نمایندگان کنگره و رسانه‌ها به‌شدت تحت فشار است و هر گامش در جهت بهبود روابط با مسکو، به عنوان شاهدی بر وابستگی او به پوتین و نقش روسیه در انتخابش به عنوان رییس‌جمهور تفسیر می‌شود.
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در واکنش به اعلام خبر تعطیلی دفاتر دیپلماتیک روسیه در سه شهر امریکا گفته است که «مسکو نسبت به تصمیم‌هایی که باعث افزایش تنش‌ها شده است احساس نارضایتی می‌کند» و تاکید کرده است پس از «بررسی دقیق جزییات فرمان جدید واشنگتن، واکنش روسیه را اعلام خواهد کرد.»
لاوروف تاکید کرده است که کشورش همچنان آمادگی این را دارد تا «همکاری‌های سازنده میان دو کشور بر اساس منافع مسکو» از سر گرفته‌شود، با این حال با اشاره به رفتار دولت امریکا تاکید می‌کند: « برای رقص تانگو دو شریک لازم است، در شرایطی که می‌بینیم همچنان طرف مقابل اصرار دارد که به تنهایی برقصد.»
خداحافظی کیسلیاک
روسیه، بعد از گمانه‌زنی‌های زیاد، در همین حین تصمیم گرفت تا سفیر جنجالی خود در واشنگتن، سرگئی کیسلیاک را از امریکا فرابخواند و یک افسرپیشین ارتش و دیپلمات باسابقه به نام آناتولی آنتونف را جانشین او کند. آنتونف، یکی از طرفداران جدی اقدام روسیه در ضمیمه کردن شبه جزیره کریمه به خاک خود است و از سوی اتحادیه اروپا به همین دلیل در فهرست تحریم‌ها قرار گرفته.
کیسلیاک، که پیش از آنتونف ٩ سال سفارت روسیه در واشنگتن را بر عهده داشت، به دلیل حضورش در بسیاری از دیدارها با مقامات و اعضای کارزار انتخاباتی ترامپ به عنوان عامل روسیه برای دخالت در انتخابات سال گذشته امریکا تحت فشار زیادی قرار داشت.
کیسلیاک در چندین دیدار با حضور پسر و داماد دونالد ترامپ پیش از انتخابات حاضر بوده و همچنین تماس‌های زیادی میان او و مدیر پیشین کارزار انتخاباتی ترامپ، پل مانافورت وجود داشته است. مانافورت که در روزهای منتهی به انتخابات از ریاست کمپین انتخاباتی ترامپ کنار گذاشته‌شده‌بود، این روزها یکی از اهداف اصلی اف‌بی‌آی در پرونده موسوم به «تبانی با روسیه در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا» است.
یکی از مهم‌ترین دیدارهای جنجالی که کیسلیاک در آن حاضر بود، دیدار رسمی بهار سال جاری وزیر خارجه روسیه با دونالد ترامپ در اتاق بیضی کاخ سفید بود.
در متنی محرمانه که پس از این دیدار از سوی رسانه‌های امریکایی با عنوان متن پیاده شده گفت‌وگوهای ترامپ منتشر شد، از قول رییس‌جمهور امریکا در مورد رییس برکنار شده اف‌بی‌آی آمده‌بود «من تحت فشار زیادی در مورد رابطه با مسکو قرار داشتم... (رییس پیشین اف‌بی‌آی) آدم خل و چلی بود... این فشار الان (بعد از برکناری رییس اف‌بی‌آی) بر طرف شده است. »
به اضافه رسانه‌های امریکایی ادعا کردند که در این دیدار ترامپ تعدادی سند محرمانه دولت امریکا در مورد سوریه را در اختیار وزیر خارجه و سفیر روسیه قرار داده است.
حال کیسلیاک جنجالی جای خود را به آنتونف داده است. فردی که وظیفه خود را بازسازی روابط مسکو- واشنگتن عنوان کرده، اما مشخص نیست این نظامی- دیپلمات روس، که در سپهر سیاسی روسیه به عنوان فردی به‌شدت تندرو شناخته می‌شود، در رسیدن به هدفش تا چه اندازه موفق باشد.
به خصوص که آنتونف درست در نخستین روز ورودش به خاک امریکا، در واکنش به تصمیم امریکا برای بستن دفاتر دیپلماتیک روسیه، از لنین، رهبر انقلاب کمونیستی روسیه نقل قول کرد و از همکاران خود با عنوان «رفقا» یاد کرد، موضوعی که بیش از اینکه شاهدی بر گام برداشتن در مسیر بهبود روابط باشد، یادآور روزهای جنگ سرد و جهان دوقطبی است.